Uszkodzenie wzroku w przebiegu cukrzycy

Do powikłań wczesnych można zaliczyć np. nawracające jęczmienie powiek, mnogie jęczmienie powiek, zaburzenia refrakcji, retinopatię prostą. Do powikłań późnych można zaliczyć retinopatię proliferacyjną czy jaskrę wtórną z nowotwórstwa naczyniowego. Cukrzyca powoduje też zmniejszenie odporności chorego na infekcje, co może prowadzić do częstszego występowania zapaleń w obrębie aparatu ochronnego narządu wzroku i przedniego odcinka oka. Najbardziej charakterystycznym objawem u pacjentów z cukrzycą są nawracające, często mnogie jęczmienie zewnętrzne. Dlatego też u każdego pacjenta z nawracającymi jęczmieniami powinno się wykonać badania diagnostyczne w kierunku cukrzycy. Dla pacjentów z cukrzycą charakterystyczne jest częstsze występowanie jaskry pierwotnej z otwartym kątem przesączania oraz jaskry wtórnej z nowotwórstwa naczyniowego. Jaskra prosta występuje częściej u chorych na cukrzycę niż w pozostałej populacji. Jaskra wtórna jest wynikiem proliferacji nowych naczyń na powierzchni tęczówki, które wrastając do kąta przesączania prowadzą do utrudnienia odpływu cieczy wodnistej. W momencie pojawienia się naczyń na tęczówce należy kontrolować ciśnienie śródgałkowe oraz stan siatkówki. Zmiany proliferacyjne na tęczówce są bowiem objawem niedotlenienia gałki ocznej i najczęściej współistnieją z retinopatią proliferacyjną. Jeżeli uda się obniżyć ciśnienie do wartości prawidłowych, nowo tworzące się naczynia mają tendencję do zanikania. Typowa zaćma cukrzycowa występuje u ludzi młodych przed 25-30 r.ż. Jest spowodowana nadmierną absorpcją glukozy przez soczewkę w czasie dłużej trwającej hiperglikemii. Cukrzyca przyspiesza rozwój zaćmy starczej i intensywne zmiany wymagające leczenia operacyjnego mogą wystąpić o około 5 lat wcześniej niż w pozostałej populacji. Rozwój tego powikłania ma praktyczne znaczenie. O ile, bowiem rokowanie w odniesieniu do zaćmy jest dobre, to powoduje ona trudności w ocenie zmian na dnie oka. Ocena oftalmoskopowa może być wówczas niemożliwa. Zmętnienia w soczewce mogą maskować rozwój retinopatii i pośrednio uniemożliwić lub opóźnić prawidłowe leczenie chorego. Sama otyłość też dwukrotnie zwiększa ryzyko zaćmy oraz związanej z wiekiem degeneracji plamki żółtej. Szczególnie powinny się wystrzegać otyłości osoby z genetyczną predyspozycja do degeneracji plamki żółtej – przy normalnej wadze są czterokrotnie od innych narażone na chorobę, natomiast, gdy utyją ryzyko zwiększa się nawet 11 razy. U chorych z typem 1 cukrzycy często pojawia się przejściowe zaburzenie widzenia związane ze znacznym (>200mg/dl) nagłym wzrostem poziomu glukozy we krwi. Nagłe przejście glukozy z osocza do gałki ocznej powoduje zmianę załamania światła i przejściową (do czasu obniżenia poziomu glukozy) krótkowzroczność. W cukrzycy typu 2 praktycznie przez wiele lat chory nie zauważa gorszego widzenia czy jakiś innych zaburzeń wzroku, mimo że na dnie oka mogą być obecne zmiany. Czasami pierwszym objawem ocznym może być nagle pojawienie się dwojenia, jako wyraz zaburzeń  nerwów unerwiających mięśnie zewnętrzne oka, szczególnie po incydencie niedocukrzenia. W cukrzycy typu 1 szczególnie u młodych osób zaniedbujących właściwą dietę i leczenie insuliną może pojawić się nagle, znaczne pogorszenie widzenia w związku z wylewem krwi do ciała szklistego czy siatkówki, rzadziej z ostrym zapaleniem wewnątrzgałkowym nerwu wzrokowego. U osób starszych, ze stosunkowo łagodnie przebiegającą i dobrze leczoną cukrzycą typu 2 pierwszym objawem ocznym może być obuoczne pogorszenie widzenia związane z pojawieniem się zaćmy. Pamiętajmy, ze cukrzyca przyspiesza wystąpienie zaćmy o 5 – 10 lat. Inną przyczyną osłabienia widzenia może być zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD), do którego cukrzyca też predysponuje. Nagłe pogorszenie widzenia w cukrzycy typu 2 najczęściej związane jest z wylewem krwi do siatkówki czy ciała szklistego. Nieleczony wylew zagraża tworzeniem się zrostów szklistkowo-siatkówkowych, czego następstwem może być odwarstwienie siatkówki. Wykrycie przez okulistę w trakcie badania zmian o charakterze cukrzycowego obrzęku plamki (DME) czy początkowych zmian przedproliferacyjnych i proliferacyjnych (PDR) wymaga poszerzonej diagnostyki obrazowej i rozpoczęcia szybko leczenia okulistycznego. Niezbędne jest wykonanie koherentnej tomografii siatkówki (OCT) i angiografii fluoresceinowej (AF) w przypadku obrzęku plamki (DME) oraz – a w przypadku przedproliferacyjnej retinopatii cukrzycowej (PDR) angiografii fluoresceinowej i ultrasonografii (USG). Te badania ambulatoryjne pozwalają dokładnie określić miejsce uszkodzenia naczyń siatkówki (AF), obrzęku i płynu w siatkówce (OCT), wystąpienia pasm, błon, pociągania siatkówki, wylewów krwi (USG). Są to podstawowe badania kwalifikacyjne przed rozpoczęciem leczenia zmian cukrzycowych na dnie oka. Do rozpoznania retinopatii cukrzycowej dochodzi podczas oftalmoskopii dna oczu. Wczesne wykrycie zmian patologicznych związanych z cukrzycą pozwala przeciwdziałać utracie wzroku. Proponuje się badanie siatkówki pod kątem uszkodzenia przez cukrzycę czy nadciśnienie w chwili rozpoznania, następnie po 3 latach u osób, u których nie stwierdzono retinopatii, po roku – dla tych, którzy przyjmują insulinę lub chorują dłużej niż 20 lat. W przypadku umiarkowanej retinopatii (przedproliferacyjnej) badanie powinno być przeprowadzane co 4 miesiące. Zaleca się, aby wszystkie osoby chore na cukrzycę podlegały badaniu okulistycznemu co najmniej raz na 2 lata. Nowe naczynka krwionośne tworzą się w tylnej części oka, mogą krwawić i dają widzenie rozmyte. Duże krwotoki zdarzają się więcej niż jeden raz, często w trakcie snu. Nie ma żadnych oznak ostrzegawczych.