Ciekawą jednostką chorobową jest zespół przewlekłego zmęczenia (Chronic Fatigue Syndrome – CFS) w 1988 uznany przez CDC (Center for Disease Control) za niezależną jednostkę chorobową. Diagnoza zespołu przewlekłego zmęczenia nie może być postawiona od razu, ponieważ objawy zmęczenia i osłabienia występują również w wielu innych schorzeniach, jak: nad- i niedoczynność tarczycy, AIDS, przewlekłe zapalenia wątroby, anemia, borelioza, fibromialgia, sarkoidoza, choroba Parkinsona, choroba Cushinga, cukrzyca, depresja, zaburzenia lękowe, hiperkalcemia, w niedoborach żywieniowych i witaminowych, w anemii złośliwej z niedoboru witaminy B12 itd.

Dlatego też diagnozę CFS stawia się przez wykluczenie (per exclusionem) innych schorzeń. Jak dotąd nie ma oficjalnego badania wskaźników, które jednoznacznie wskazywałby na tę chorobę. W 2009 roku entuzjastycznie potraktowano doniesienie, że retrowirus XMRV (xenotropic murine leukemia virus-related virus) jest czynnikiem odpowiedzialnym za występowanie tego zespołu. Zostało to ostatecznie odwołane w grudniu 2011 roku, kiedy sami autorzy badań przyznali się do kontaminacji wyników prób PCR (zanieczyszczenie sekwencją DNA tego wirusa). Cztery z ośmiu kryteriów Fukudy powinno wystąpić w ciągu 6 miesięcy, aby móc zdiagnozować zespół przewlekłego zmęczenia. Są nimi: zaburzenia pamięci krótkiej i koncentracji, prowadzące do pogorszenia funkcjonowania w życiu społecznym i zawodowym; bóle gardła; tkliwość szyjnych i pachowych węzłów chłonnych; bóle mięśni; bóle i opuchnięcia stawów; bóle głowy; „niezdolność do odpoczynku” (brak regeneracji po odpoczynku nocnym); zmęczenie fizyczne utrzymujące się dłużej niż 24 godziny po wysiłku. Opracowano również skalę oceniającą stopień zaawansowania zespołu CFS od 100 do 10 punktów w skali Bell’a. Wiele chorób infekcyjnych może prowadzić do rozwoju zespołu przewlekłego zmęczenia. U przynajmniej 5% chorych CFS rozwinął się po giardiozie jelitowej. Wykazano też współwystępowanie z infekcjami chlamydiami, mykoplazmami i wirusem Ebsteina-Barr. Zespół przewlekłego zmęczenia to złożona jednostka chorobowa, trudna do rozpoznania, najbardziej narażeni wydają się być ludzie w wieku 20-40 lat, pracujący ponad 12 godzin na dobę. Może nawarstwić się na inne schorzenia przewlekłe o naturze metabolicznej, jak zespół metaboliczny z cukrzycą. Agresywność cukrzycy znacznie wzrasta i przeważać zaczyna zespół kataboliczny. CFS występuje u kobiet 3 razy częściej niż u mężczyzn. Nie ma jednolitej terapii CFS, jedynie zaleca się psychoterapię, fizjoterapię, terapię bólu, ewentualnie eradykację patogenów, w zależności od stanu chorego. Trudności związane z CFS wynikają z faktu, że nie znamy dokładnie fizycznych, biologicznych i psychicznych czynników wywołujących tę chorobę, mogącą prowadzić do całkowitej niepełnosprawności (10 punktów w skali Bell’a), chory nie może wstać z łóżka, zdany wyłącznie na pomoc osób innych. Nachodzi mnie konstatacja, że oto mamy jeszcze jedną chorobę cywilizacyjną na własne życzenie. Nie wolno być pracoholikiem. Czy spostrzegacie u siebie zespół wypalenia zawodowego? Tak, to proszę się zgłosić w najbliższym czasie do konsultacji. W zespole opiniującym niezbędny jest psychiatra.