Błonnik w żywieniu chorych na cukrzycę i miażdżycę

Błonnik pokarmowy (dietary fiber) jest to mieszanina substancji nie wchłaniających się w przewodzie pokarmowym człowieka (celuloza, hemicelulozy, pektyny, gumy, śluzy i ligniny), które usuwają zaparcia, stabilizują poziom glukozy we krwi, ograniczają przyrost masy ciała, zapobiegają powstawaniu nowotworów okrężnicy, wiążą wodę i zwiększają ilość usuwanych odpadów, pomagają w wypłukiwaniu toksyn i ubocznych produktów przemiany materii w przewodzie pokarmowym. Błonnik pomaga zrzucić zbędne kilogramy, gdyż wchłania wodę, dzięki czemu pęcznieje i wypełnia żołądek, zmniejszając uczucie głodu, a także opóźniając moment, w którym pożywienie opuszcza żołądek.

Z drugiej strony duża dawka błonnika może zmniejszyć skuteczność leków, np. doustnych środków antykoncepcyjnych i leków zmniejszających stężenie cholesterolu. Powinno zachować się 2  godzinny odstęp między posiłkiem a podaniem lekarstwa.  W Polsce spożycie błonnika wynosi 15 g dziennie. W społeczeństwach nieuprzemysłowionych około 60 gram na dobę. Efektem tego jest niska zachorowalność na choroby nowotworowe jelita grubego i odbytu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca spożywanie 30 g błonnika dziennie. Nadmiar błonnika też nie jest wskazany. Może wywoływać dolegliwości ze strony układu pokarmowego – wzdęcia, biegunki, a nawet zaparcia (wtedy gdy nie spożywa się równolegle odpowiedniej ilości płynów). Rośnie również ryzyko upośledzenia wchłaniania minerałów (żelazo, wapń) i witamin (A, D, E, K). Dobrym źródłem błonnika są jarzyny, owoce, otręby. W schorzeniach cywilizacyjnych takich jak zespół metaboliczny to nie wystarczy i w oparciu o preparaty kupowane w aptece musi być suplementowany.

 

Leczenie żywieniowe w cukrzycy typu 2 ma na celu poprawę kontroli poziomu glukozy w surowicy krwi, profilu lipidowego oraz ciśnienia tętniczego, a w efekcie zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Spożywanie błonnika pokarmowego jako suplementu do żywności zmniejsza jej indeks glikemiczny. Wpływa korzystnie na poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c oraz stężenie glukozy na czczo u chorych na cukrzycę typu 2. Pacjentom, którym zalecono przyjmowanie większych ilości błonnika pokarmowego w dziennej diecie średnio o 18g/dobę doszło do istotnie większego spadku stężenia glukozy na czczo o 0,82mmol/L, czyli 15mg/dl. Podobnie w tej grupie chorych zaobserwowano 0,26% większy spadek poziomu glikowanej hemoglobiny HbA1c niż w grupie bez dodawania błonnika do jedzenia. Choć spadek hemoglobiny glikowanej nie jest imponujący, to długotrwałe stosowanie błonnika pokarmowego ma  znaczenie jako element uzupełniający farmakoterapię cukrzycy typu 2. Co więcej, modyfikacja stylu życia polegająca na zwiększeniu konsumpcji błonnika może być znacznie łatwiejsza do wprowadzenia niż wysiłek fizyczny czy znacznie ograniczona dieta, chociaż tych wysiłków nie można zaniechać. W zasadzie sprowadza się to do spożywania większej ilości warzyw. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (American Diabetes Association) zaleca konsumpcję co najmniej 14 g/1000 kcal/dobę lub od 25 do 30 g/dobę. Dlaczego jest to tak ważne? W badaniach epidemiologicznych udowodniono, że spożywanie błonnika pokarmowego zmniejsza ryzyko wystąpienia incydentów wieńcowych i choroby niedokrwiennej serca również u chorych na cukrzycę typu 2. Zdaniem wielu lekarzy dzięki właściwościom błonnika pokarmowego obniżającym poziom glukozy na czczo jak i hemoglobiny glikowanej HbA1c, świadczącej o poprawnej kontroli cukrzycy, zwiększone jego spożywanie wraz z modyfikacją stylu życia i farmakoterapią w dłuższej perspektywie okazuje się bardzo korzystne dla chorych na cukrzycę typu 2.